Pieter Vreede (2)

Het grootouderlijke huis van Pauline Françoise Vreede

De Bataaf

Tegen het einde van de 18e eeuw hadden we hier in het land een soort tweepartijenstelsel, van behoudende oranje-gezinden enerzijds, en, meer democratische, patriotten anderzijds. Het lag wat ingewikkelder, maar voor dit verhaal is deze indeling voldoende.....
Pieter Vreede was actief betrokken bij de woelingen rond 1787, toen de Pruisen ons land binnenvielen om Prins Willem V te helpen. Pieter was naast wollenstoffenfabrikant in Leiden een vurige patriot, schrijver en pamflettist, en toen de grond in Holland wat heet onder zijn voeten werd moest hij vluchten. Eerst naar het buitenland, vervolgens naar Tilburg in Staatsbraband, waar wel meer patriotten schuilden. De heer van Tilburg, graaf Van Hogendorp was ze niet kwaad gezind. Eerder, in 1782 had Vreede's firma hier al een lakenfabriek gekocht.
Pieter Vreede, als Doopsgezinde zelf een dissidenter, werd de ziel van het patriotisme alhier, dus óók van de emancipatie van Tilburg en van Staats Brabant.
Toen in september 1795 de Franse Armée du Nord in Tilburg arriveerde, nam Pieter V. een zeer actieve rol op zich in het nieuwe dorpsbestuur en, niet te vergeten, in de opbouw van een vrij Bataafs Brabant. Op 6 juni 1795 kwamen afgevaardigden uit heel Brabant daartoe in Tilburg bijeen. De Vaderlandsche Sociëteit van Tilburg had niet voor niets de mooie zinspreuk:
Staatsbrabant, moe van slaavernij,
Verklaart in 't eind zichzelven vrij !
Een anecdote: Met zijn zonen Paulus en Hendrik speelde hij in de Tilburgse Comedie in een door hemzelf geschreven toneelstuk over de bevrijding van Katholiek Brabant.....Er heerste, goed beschouwd, een opgewekte bevrijdingssfeer.
Maar een voorproefje van komende zwarigheden kwam toen in de nieuwe 5-koppige schepenbank twee protestanten bleken te zitten (waaronder Pieter V.). Een paar scherpslijpers vonden dat - ook in deze overgangstoestand - zo maar niks !
Brabant had weinig dank voor haar emancipator. Bij de verkiezingen voor de nieuwe Nationale Vergadering werd Pieter V. niet door Tilburg afgevaardigd, want "'t gisteluk" zoals wij hier jaren geleden nog de geestelijkheid noemden, maande de mensen, letterlijk deur voor deur om toch op een Roomschgezinde te stemmen.....Pieter V. heeft hierover later met grote verbittering geschreven. Overigens: door uitval van een kandidaat uit Bergen op Zoom kon hij als plaatsvervanger toch naar Den Haag.
Over de Haagse periode zijn we kort: Door de staatsgreep van 22 januari 1798 kwamen de radicalen aan de macht, waarbij Pieter V. lid werd van het 5-koppige Uitvoerend Bewind (dat was de regering). Na enkele maanden heerste er een volslagen bestuurlijke chaos.....De radicalen waren blijkbaar idealisten zonder praktische ervaring.....Op 12 juni 1798 pleegde Daendels een tegencoup, en Pieter V. moest onderduiken.
Wat later, na de dood van Suzanna, zijn tweede vrouw, mocht hij zich weer legaal bij zijn gezin voegen. Maar het is nooit meer goed gekomen. De gevoelige Pieter heeft zich niet meer met politiek willen inlaten. Hij had de moed gehad zijn nek uit te steken, terwijl anderen veilig thuis bleven. Aldus zijn negatieve conclusie.

Anti-Oranjepamflet van Pieter Vreede (onder pseudoniem "Frank de Vrij"). De overheid loofde 1000 gouden rijders uit voor tips....

Mens en werk

In de familie had Pieter veel problemen. Zijn eerste vrouw stierf in het kraambed; haar zuster, Pieter's tweede vrouw, leed jaren lang aan depressies en overleed juist toen Pieter het dieptepunt van zijn politieke loopbaan beleefde.
De kinderen hadden wat moeite met Pieter's 3e huwelijk in 1801 met een veel jongere vrouw, die "wat al te wereldsch aan het Hof van Koning Lodewijk Napoleon begeerde te schitteren...."schreef later zijn kleinzoon, George Wilhelm Vreede.
Ook vonden ze blijkbaar dat hij voor zijn politieke idealen zijn vermogen en dat van zijn kinderen had opgeofferd. Blijkbaar kon hij inderdaad niet goed met geld omgaan. In 1802 droeg hij de Tilburgse fabriek over aan zijn zonen Paulus en Hendrik. Het begon toen trouwens juist beter te gaan door de beschermende werking van Napoleon's Continentaal Stelsel, en door de op gang komende bestellingen voor de Grande Armée.
In elk geval heeft Pieter V. zijn bedrijf en de Tilburgse wollenstoffenindustrie een smoel gegeven, o.a. door zijn brillante en prompt doorgedrukte stelling, dat het totale produktieproces, inclusief de eindbewerking van wollenstoffen ook hier in Tilburg kon en mocht gebeuren; ondanks de aanvankelijke bestaande wettelijke invoerbeperkingen in Holland. Daartoe was de watermolen in Oisterwijk door hem aan het bedrijf toegevoegd. Pieter zelf vestigde zich in 1802 op de eveneens aangekochte vol- watermolen in Waalre.
De teleurstellingen hebben hem verbitterd. Een dieptepunt was dat hij, de gewezen Republikein, op latere leeftijd in de kring rondom de nieuwe Oranjevorst om een baantje moest bedelen.....In 1816 werd hij commies op het Bureau der Convooien en Licenten in Antwerpen, later in Den Bosch en Utrecht. Wegens zijn gezondheid kreeg hij in 1824 ontslag. Intussen is hij in 1815 nog lid van de Provinciale Staten geworden. Pieter Vreede overleed in Heusden in 1837 op 87-jarige leeftijd.

Genealogie

Pieter Vreede werd geboren te Leiden op 8 oktober 1750 en overleed te Heusden op 21 september 1837. Hij trouwde (1) te Leiden op 26 september 1773 Geertruy Aletta Markon, gedoopt te Amsterdam op 29 januari 1755 als dochter van Paulus Markon en Aletta Adriana Voegen. Zij stierf bij de geboorte van hun eerste kind, Pieter.
Pieter Vreede hertrouwde (2) te Emmerik op 30 mei 1779 met Geertruy's zuster, Suzanna Markon, gedoopt te Amsterdam op 4 januari 1756, overleden te Leiden op 11 juli 1798.
Pieter hertrouwde (3) te Leiden op 21 juni 1801 met Maria Marijt, gedoopt te Boskoop op 1 december 1776, overleden te Gouda op 7 oktober 1834, dochter van Jillis en Maria van der Lecq.

Kinderen

Uit het eerste huwelijk:
1. Pieter Vreede, geb. te Leiden 14 februari 1775, overl. te Riethoven 15 augustus 1846.
Uit Het tweede huwelijk:
2. Paulus Vreede, geb. te Emmerik 29 juni 1779, overl. Tilburg 23 april 1842, trouwde Franziska Charlotte von Abel. Fabrikant te Tilburg, kantonrechter, lid Prov. Staten N.Brabant.
3. Hendrik Vreede, geb. te Leiden 28 mei 1781, overl. 1 augustus 1835, trouwde Elsabina Boer. Fabrikant te Tilburg.
4. Susanna Aletta Adriana Vreede, geb. te Leiden 31 oktober 1783, overl. te Heusden 24 januari 1861.
5. Cornelia Bartha Geertruida Vreede, geb. te Leiden 19 november 1784, overl. te Grossheppach (Würtemberg) op 11 november 1869.
6. Jan Vreede, geb. te Leiden 23 maart 1786, overl. te Heusden 27 november 1860. Procureur, vrederechter en secretaris van Heusden.
7. Naamloos dochtertje, geb. te Lier 1790, na 2 dagen overleden
8. Cornelis Vreede, geb. te Tilburg 14 juni 1791, overl. 25 september 1851 te Toeban (Indon.). Trouwde 1 oktober 1815 Dorothea Beatrix Diederica Bouman. Lakenkoper en erfpachter tabaksonderneming.
9. Pieter Franciscus Vreede, ged. te Tilburg 21 juli 1793, overl. te Leiden 2 november 1796.
10.Jacob Vreede, geb. te Leiden 20 mei 1796, overleden te Schoonhoven 1 april 1871. Essayeur Waarborg goud en zilver te Schoonhoven.
Uit het derde huwelijk:
11.August van der Lecq Vreede, geb. te Leiden 6 februari 1804, overl. te Utrecht 10 december 1823.

Bronnen

Nederlands Patriciaat (1984
Van Heidorp tot industriestad (1955)
Pieter Vreede en de geboorte van Brabants prov. bestuur (1995)
Pieter Vreede. Mijn levensloop (1994)
Tilburg, stad met een levend verleden (2001)

<beeldbank>8379</beeldbank> Pieter Vreede in 1835

Auteur: Anton van de Wiel

Navigatie

Hulpmiddelen

Pieter Vreede (2)