Emmen, Andreas Hubertus

Andreas Hubertus Emmen
Foto van Andreas Emmen, genomen in Soerabaja (Brabantse Gesneuvelden, A. Emmen)
Volledige namen	Andreas Hubertus Emmen
Geboortedatum	06-05-1915
Geboorteplaats	Oosterhout
Adres	Nieuwstraat 72b
Woonplaats	Tilburg
Burgerlijke staat	Ongehuwd
Beroep	Marinier 1e klasse
Overlijdensdatum	27-02-1942
Plaats van overlijden	Javazee, ten noorden van Soerabaja op Java (ID)
Bijzonderheden	Gesneuveld tijdens de Slag in de Javazee aan boord van Hr.Ms. De Ruyter.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden

Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Emmen, Andreas Hubertus, geboren in Oosterhout op 06-05-1915, ongehuwd, marinier 1e klasse. Zoon van Adrianus Franciscus Emmen (1882-1951) en Maria Joosen (1884-1935). Andreas Emmen is op 27-02-1942 gesneuveld tijdens de Slag in de Javazee aan boord van Hr. Ms. De Ruyter. Dit gebeurde ten noorden van Soerabaja (Java, Nederlands-Indië).

Achtergrond

Andreas Hubertus Emmen wordt in Oosterhout geboren op 6 mei 1915. Zijn ouders heten Adrianus Franciscus Emmen (Tilburg 1882-1951) en Maria Joosen (Oosterhout 1884 – Tilburg 1935). Vader Adrianus is sigarenmaker. Hij is de zoon van een schrobbelaar die later waterfiltreerder wordt. Moeder Maria is de dochter van een schoenmaker. Adrianus en Maria trouwen in 1913 in Oosterhout. Zij krijgen elf kinderen: drie dochters en acht zonen. Andreas is het tweede kind. Een jonger broertje overlijdt in zijn tweede levensjaar. Acht kinderen zijn geboren in Oosterhout, de drie jongsten in Tilburg. Het gezin komt in augustus 1925 vanuit Oosterhout naar Tilburg. In Tilburg woont het gezin eerst op Nieuwstraat 68 en vanaf februari 1926 op Nieuwstraat 72b.

Bij de Marine

In mei 1937 verhuist Andreas Emmen vanuit het ouderlijk huis op Nieuwstraat 72b naar de marinierskazerne op Oostplein 14 in Rotterdam. Hij wordt ingeschreven als marinier 3e klasse. In 1935 is zijn buurjongen op Nieuwstraat 72a, Johannes Arnoldus van der Sluys, ook naar deze kazerne gegaan. In april 1938 wordt Andreas vanuit Rotterdam ingeschreven in Den Helder aan boord van het pantserdekschip Hr. Ms. ‘Gelderland’. Later dat jaar gaat hij naar de marinierskazerne aan de Grote Kattenburgerstraat 19 in Amsterdam. Vanuit Amsterdam reist Andreas in december 1938 met het MS ‘Christiaan Huygens’ naar Tandjong-Priok, de havenstad ten noorden van Batavia op Java in Nederlands-Indië.

Pantserdekschip Hr. Ms. ‘Gelderland’ in Den Helder, 1935-1936

Bron: Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie.

MS ‘Christiaan Huygens’, 1930

Bron: Maritiem Digitaal

Andreas Emmen met kameraad

Bron: Brabantse Gesneuvelden (A. Emmen)

Hr.Ms. De Ruyter

Bron: Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie.

Hr.Ms. De Ruyter met bemanning

Bron: Brabantse Gesneuvelden (A. Emmen)

Kaart van het gebied van ABDACOM, januari-februari 1942

Bron: Wikimedia Commons

Kaart met de locaties waar het Hr.Ms. ‘De Ruyter’ en Hr.Ms. ‘Java’ zijn gezonken

Bron: netherlandsnavy.nl

Overzichtskaart van de Japanse invasie van Sumatra en Java; omcirkeld is de plaats van de Slag in de Javazee, februari 1942

Bron: HMSO, 1954

Japanse inval van Nederlands-Indië

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de Japanse veroveringscampagne van het verre oosten. In januari 1942 start Japan met de verovering van Nederlands-Indië. Als eerste vallen delen in het noorden van Celebes en Borneo. Begin februari 1942 bereidt Japan aanvallen voor op de ‘Malay Barrier’ (Maleise Barrière), de strategische aanduiding van een gebied dat de geallieerden moeten verdedigen tegen Japan. Het gebied omvat Maleisië, Sumatra, Java en de eilanden oostwaarts in de richting van Australië, en is rijk aan olie en andere strategisch belangrijke bronnen. Java is het middelpunt van het gebied. Het eiland herbergt het Nederlands bestuurscentrum en het grootste deel van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de luchtmacht. Ook heeft Java twee strategisch belangrijke marinebases, de ene in Soerabaja en de andere in Tandjong-Priok. Vanuit deze havens kunnen geallieerde schepen operaties uitvoeren. Bezetting van Java zou de Japanners de controle in handen geven over de Maleise Barrière. In een poging de Japanse opmars te stuiten en de bezetting van Java te voorkomen, bereidt ABDACOM, een coalitie van Amerikaanse, Britse, Nederlandse en Australische schepen, zich voor op een zeeslag met de keizerlijke Japanse marine. Er staat veel op het spel. Verlies van de zeeslag zou voor de geallieerden betekenen dat voor Japan de laatste hindernis zou verdwijnen om Oost-Azië te overheersen. Voor Nederland zou verlies een definitieve verandering betekenen van zijn relaties met Nederlands-Indië. Japan heeft echter een goed getrainde marine en een superieure vloot, terwijl ABDACOM beschikt over haastig bijeengebrachte, slechter bewapende, en veelal verouderde schepen. De kansen voor de geallieerden zijn niet gunstig.

Slag in de Javazee, 27-28 februari 1942

Op 26 februari 1942 vaart een geallieerd eskader, onder de naam ‘Combined Striking Force’ de haven van Soerabaja uit om te zoeken naar de Japanse vloot. Het eskader ontmoet die dag geen Japanse schepen. Op 27 februari 1942 treft het eskader het oostelijk smaldeel van de Japanse vloot. Voor de aanval op Java heeft het Japanse opperbevel de eigen vloot in twee smaldelen gesplitst. Het oostelijk smaldeel staat onder commando van schout-bij-nacht Tagaki Takeo en omvat vier kruisers en veertien torpedobootjagers. Het eskader van de geallieerden bestaat uit vijf kruisers en negen torpedobootjagers van de vier deelnemende marines. Twee van de kruisers zijn Nederlands: Hr.Ms. ‘De Ruyter’ en Hr.Ms. ‘Java’. Hr.Ms. ‘De Ruyter’ is het vlaggenschip van het eskader, waarop de Nederlandse schout-bij-nacht Karel Doorman verblijft. Hij voert het bevel over het eskader. Ook Andreas Emmen is op dit vlaggenschip, als marinier 1e klasse. De kruisers worden begeleid door negen torpedobootjagers, waaronder de Nederlandse Hr.Ms. ‘Kortenaer’. Anders dan de geallieerden hebben de Japanners de beschikking over verkenningsvliegtuigen, zodat zij goed op de hoogte zijn van de positie van het geallieerde eskader, terwijl de geallieerden moeite hebben de Japanse schepen te lokaliseren.

Rond 16:15 uur op 27 februari 1942 begint de Slag in de Javazee wanneer de ‘Combined Striking Force’ in gevecht raakt met het Japanse oostelijke smaldeel. Dit gebeurt op circa zestig mijl ten noordwesten van Soerabaja. Bij zonsondergang is het geallieerde eskader inmiddels zwaar gehavend. Karel Doorman heeft op dat moment alleen nog de beschikking over vier kruisers. Drie torpedobootjagers, waaronder het Nederlandse Hr.Ms. ‘Kortenaer’, zijn intussen tot zinken gebracht. Een Britse kruiser is zo zwaar beschadigd dat het schip onder begeleiding van de Nederlandse torpedobootjager Hr.Ms. ‘Witte de With’ naar Soerabaja moet terugkeren. Vijf andere torpedobootjagers moeten ook naar de haven terug, waarvan vier wegens brandstofgebrek. Een half uur voor middernacht raken Doorman en zijn vier overgebleven schepen slaags met twee Japanse kruisers, ‘Nachi’ en ‘Haguro’. De Japanse kruisers brengen kort na elkaar het Hr.Ms. ‘De Ruyter’ en het Hr.Ms. ‘Java’ met torpedo’s tot zinken. De twee overgebleven geallieerde kruisers weten in de nacht van 27 op 28 februari aan de zeeslag te ontsnappen.

Ondergang van het Hr.Ms. ‘De Ruyter’

De ‘Gedenkrol van de Koninklijke Marine 1939-1962’ vertelt hoe het Hr.Ms. ‘De Ruyter’ ten onder is gegaan: Tijdens de slag in de Javazee kreeg het vlaggeschip van de Striking Force, de kruiser Hr.Ms. De Ruyter, op 27 februari 1942 op de eerste platvoet vier Japanse voltreffers. De eerste treffer, om 16.31 uur, was een 20 cm granaat. Die kwam bijna loodrecht in de bottelarij binnen en passeerde vervolgens het volksverblijf in de achterkuil, de dieselcentrale, de voorcentrale en de voorpompkamer; het projectiel kwam tot rust in de dubbele bodem waar het onontploft bleef liggen. In de voorcentrale explodeerde bij de passage van de granaat een zuurstoffles, waarbij stoker-olieman R. Hassing dodelijk en een monteur zwaar gewond raakten. Om 23.40 uur werd de kruiser opnieuw getroffen, nu door een torpedo van de Japanse zware kruiser Haguro. Zij zonk ruim twee uur later.

Dood in de Javazee

Van het Hr.Ms. ‘De Ruyter’ komen ongeveer 350 bemanningsleden om, onder wie Karel Doorman. Van het Hr.Ms. ‘Java’ sterven 550 bemanningsleden. In totaal heeft de Slag in de Javazee (video) het leven gekost aan 2300 geallieerde zeelieden, onder wie 915 Nederlanders. Naar schatting tien tot 35 Japanse zeelieden verliezen tijdens de slag hun leven. Van de overlevenden aan de kant van de geallieerden gaat het merendeel naar Japanse krijgsgevangenkampen. Andreas Emmen is daar niet bij; ook hij is omgekomen bij het zinken van het Hr.Ms. ‘De Ruyter’. Japan verovert Java en de rest van Nederlands-Indië. Op 8 maart 1942 capituleert Nederland, wat de volgende dag bekend wordt gemaakt. Andreas is vermeld op het oorlogsmonument in Oosterhout en op het Karel Doorman-monument dat is geplaatst op het Ereveld Kembang Kuning in Soerabaja.

Gebeurtenis

• Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 228
• Netwerk Oorlogsbronnen
• [ https://brabantsegesneuvelden.nl/ Brabantse gesneuvelden]
• Delpher

Literatuur

Dit is een selectie van de geraadpleegde literatuur. Alle gebruikte literatuur staat in de noten.

• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11).
• Dr. A.M.C. van Dissel, 'Uit de kluis van Hr.Ms. De Ruyter', in: Marineblad jrg. 122 nr. 1, februari 2012.
• C. Dullemond, 'De reikwijdte van een misverstaan signaal', in: Militaire Spectator jrg. 183 nr. 1, 2014.
• Harry Floor (samensteller), Gedenkrol van de Koninklijke Marine 1939-1962, Weesp z.d.
• Lieutenant Commander William P. Mack, 'U. S. Navy, The Battle of the Java Sea, August 1943', in: United States Naval Institute Proceedings August 1943, Vol. 69/8/486.
• Anita van Stel, '75 jaar Slag in de Javazee – All ships follow me', in: NC Magazine, najaar 2017.

Externe links

• Andreas Hubertus Emmen op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Andreas Hubertus Emmen.
• Dries Emmen op Brabantse Gesneuvelden.