Polak, Bertram
| Polak, Bertram | ||
|
| Familienaam: | Polak |
|---|---|
| Voornamen: | Bertram |
| Geboortedatum: | 29.3.1918 |
| Geboorteplaats: | Tilburg |
| Adres: | Spoorlaan 96 |
| Woonplaats: | Tilburg |
| Gemeente: | Tilburg |
| Beroep: | huidenhandelaar |
| Huwelijkse staat: | ongehuwd |
| Overlijdensdatum: | 17.8.1942 |
| Leeftijd: | 24 jaar |
| Plaats overlijden: | Birkenau |
| Individuele gebeurtenis: | Gearresteerd en omgekomen in het concentratiekamp Birkenau. |
Inhoud
Individuele gebeurtenis
Bertram Polak bezocht in Tilburg de Rijks-HBS Willem II, waar hij in 1937 slaagde voor HBS-B. Direct na de Duitse inval op 10 mei 1940 besloot de familie Polak te vluchten naar de Verenigde Staten. Alleen Bertram, gemobiliseerd soldaat, bleef in Nederland achter. Eerst in de ouderlijke woning aan de Prof. Dondersstraat, vervolgens aan de Spoorlaan bij de arts Alfred Samuel de Wit. Hij probeerde tevergeefs te emigreren naar Cuba. Begin december 1941 plande hij met De Wit en Franz Robert Spier en Tineke Spier-Bendien een oversteek vanuit Dordrecht naar Engeland. Zij werden echter op 9 december 1941 gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen. Van daaruit gingen Bertram Polak, Freddie de Wit en Bobby Spier op 2 februari 1942 naar Kamp Amersfoort en vervolgens op transport van 16 juli 1942 via Westerbork naar Auschwitz.
Op 16 juli 1942 met 311 andere Joodse gevangenen naar kamp Westerbork. Omgekomen in het concentratiekamp Auschwitz Birkenau. Op 29 april 2011 werd voor de vroegere woning van Bertram Polak (Prof. Dondersstraat 77) een struikelsteen geplaatst op initiatief van de huidige bewoner, Arnoud-Jan Bijsterveld.
Gezinsleden
Bertram was zoon van Max Henri (Hans) Polak en Bertha Cohen. Bertram had drie zusjes: Floortje (1921 - 2011 Springfield MA), Leonie (1923 - 1955 New York) en Louise (1923 - 1968 Des Moines). In de Professor Dondersstraat woonde nog een familie Polak met de kinderen Adah (*1919), Edith (*1921) en Judith (*1923).
Woonadres
Literatuur
Arnoud-Jan Bijsterveld, ‘Een “struikelsteen” voor Bertram Polak (1918-1942)’, In Brabant. Tijdschrift voor Brabants heem en erfgoed 2 (2011) nr. 2 36-51; Arnoud-Jan Bijsterveld, ‘Gedenkteken voor slachtoffers en overlevenden. Het verhaal achter de “struikelsteen” voor Bertram Polak (1918-1942)’, Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur 29 (2011) nr. 1 3-14; Stichting Verhalis, DVD Hier was Bertram (Tilburg 2012).
Extra informatie
In het voorjaar van 2011 werd de vijfde struikelsteen onthuld in Tilburg. De steen werd geplaatst als gedenkteken voor Professor Dondersstraat 77, het voormalige woonhuis van de in 1942 omgekomen Bertram Polak (1918-1942). In tegenstelling tot de rest van zijn familie wist hij geen veilig heenkomen te vinden in de Verenigde Staten. In mei 1940 was Bertram gemobiliseerd als soldaat en hij werd twee jaar later, in augustus 1942, in Auschwitz vermoord.
Initiatiefnemer achter deze struikelsteen is prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld. Hij woont in dit pand en ging op zoek naar de vroegere bewoners. Zo kwam hij achter de geschiedenis van de familie Polak en besloot een struikelsteen te plaatsen. Door heel Nederland liggen dergelijke herinneringstenen, ook Stolpersteine genoemd. Stolpersteine is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig (1947, Berlijn). Hij brengt gedenktekens aan op het trottoir voor de huizen van mensen die door de nazi's verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. Deze Stolpersteine (lett. 'struikelstenen') herinneren onder andere aan Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen, homoseksuelen, Jehova's getuigen en euthanasieslachtoffers. De kunstenaar noemt ze Stolpersteine omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen.