Onderwijs

Hoorcolleges

De Universiteit van Bologna, gesticht in 1088, is de oudste nog functionerende universiteit ter wereld. Van een college van Henricus van Nijmegen die leefde van ca. 1360-1390 bestaat een veelzeggende afbeelding. Het vertoont alle kenmerken van het hedendaagse hoorcollege in het universitaire onderwijs. De docent torent uit boven de studenten en draagt kennis mondeling over aan een select publiek mannen en vrouwen. De voorste rijen doen aandachtig mee, maar achterin praten mensen of zijn in slaap gevallen.

Er lijkt dus in de afgelopen eeuwen weinig veranderd. De docent is nog steeds verantwoordelijk voor alle onderdelen van het didactische model tot en met de toetsing, veelal een tentamen waarop de student geacht wordt de door de docent overgedragen kennis te reproduceren. Hoe klassiek ook: deze vorm van onderwijs blijkt - zo wordt vanaf de jaren zestig vastgesteld - tot studievertraging te leiden en tot ongemotiveerde studenten: de ‘zesjesgeneratie’. Dat komt niet van pas in de decennia die daarop waarin bezuinigingen en operaties als Selectieve Krimp en Groei-operatie de toenmalige Katholieke Universiteit Brabant doen streven naar een hoog studierendement.

Onderwijshervormingen

Natuurlijk, zo is meteen het besef, mag studierendement niet gaan ten koste van de kwaliteit van het onderwijs. En daarom start vanaf het academische jaar 1992-1993 onder leiding van rector magnificus De Klerk een grote onderwijshervorming: het ‘Student Gericht Onderwijs’ (SGO). Het is een wat fletse variant genoemd van het succesvolle Maastrichtse ‘Probleem Gestuurd Onderwijs’ (PGO). Het bleek het begin van een lange reeks onderwijsmaatregelen deels opgelegd door de overheid, deels op eigen initiatief. Het gevolg is dat de studievoortgang streng wordt bewaakt, dat leerdoelen helder geformuleerd zijn, net als tentamenregelingen. In het eerste jaar komt een bindend studieadvies en een serie prestatieafspraken. Een van effecten is dat het rendement – in het begin van de 21e eeuw gedaald - stijgt tot 75 procent in 2016. Opvallend is dat de maatregelen vooral gericht zijn op het rendement. Het onderwijs blijft veelal docentgericht met veel hoorcolleges. De inrichting van de onderwijsgebouwen sluit hierop aan. Ook de studiehouding van de student verandert nauwelijks. “Zeg mij wat ik moet doen” lijkt het motto van de steeds talrijkere studenten.

Kennis, kunde, karakter

De voortschrijdende digitalisering blijkt het vliegwiel dat ook binnen de Tilburgse universiteit leidt tot nadenken over het onderwijs zelf. Het nieuwe onderwijsgebouw (OZC*) dat in 2018 wordt opgeleverd, is studentgericht en houdt rekening met het onderwijs van de toekomst: niet alleen het verwerven van kennis, maar ook toepassen, analyseren, kritisch evalueren en reflecteren, en genereren van nieuwe kennis gaan idealiter behoren tot de academische houding van de moderne student. Videocolleges, modulair ingericht onderwijs, verbindingen zoeken met een dynamisch werkveld, kleinschaligheid, het inspelen op talenten van de student – het zijn concepten die de komende jaren het onderwijs zullen gaan bepalen. De drie trefwoorden van de nieuwste onderwijsvisie drukken dit fraai uit: kennis, kunde en karakter.