Brabant

Al in de allereerste Tilburgse diesrede (1929) ‘Het arme Brabant’ besteedde rector magnificus Goossens aandacht aan de kommervolle geschiedenis van de provincie. Zoals historicus Bornewasser in de geschiedschrijving van de universiteit noteert, “tekende de daarin voorkomende slotzin: “de lessen van het verleden behouden ook voor het heden haar waarde” … de militante bestuurder Goossens, die – de financiële einden aan elkaar knopend – over ‘Den Haag’ weinig te spreken was.” Naar hedendaags inzicht was Goossens’ historische voorstelling van zaken eenzijdig gekleurd, maar met verve verdedigde hij ‘ons Brabants volk’.

Goossens was historicus en doelde op de achterstelling waarmee de provincie eeuwenlang te maken had gehad, ook op het gebied van onderwijs. Waar 'Holland' aan het begin van de 20e eeuw zeven instellingen voor hoger onderwijs telde, waren er in de drie zuidelijke provincies geen. De provincie Noord-Brabant was dan ook zeer gespitst op een universitaire instelling binnen de provinciegrenzen en subsidieerde de nieuwe hogeschool met zo’n vijftienduizend gulden per jaar, tot tegen de Tweede Wereldoorlog. Daarmee was de provincie een van de grootste geldverschaffers, na de gemeente Tilburg. Ook de Brabantse Kamers van Koophandel deden een duit in het zakje, eveneens met de gedachte dat de vorming van het hoger bedrijfskader nergens beter gestalte kon krijgen dan in het ‘eigen’ katholieke Zuiden.

Instroom en naamgeving

Hoewel financiering door de provincie na de oorlog niet meer aan de orde was (het Rijk nam die rol over), bleef de relatie tussen universiteit en provincie in meerdere opzichten hecht. Zo komen tot op heden de meeste studenten nog altijd uit Brabant; Limburg en Zeeland zijn de twee andere hofleveranciers (ook bij de andere universiteiten was (en is) de instroom in belangrijke mate regionaal). En zelfs in de huidige internationaliseringstijden concentreert de toename van EU-studenten (in hoofdzaak Duitsers) zich op universiteiten in de grensstreek.

In 1986 werd de naam van de toenmalige Katholieke Hogeschool Tilburg veranderd in Katholieke Universiteit Brabant (KUB). Daarmee werd niet alleen een lastige afkortingskwestie omzeild, ook werd zichtbaar dat de universiteit van oudsher een relatie heeft met de provincie. Een jaar later was de naam van de provincie prominent aanwezig in de acties die de universiteit voerde tegen dreigende bezuinigingen: Brabant strijdt voor zijn universiteit. In 2002 zorgde een nieuwe naamswijziging – in Universiteit van Tilburg - er echter voor dat de provincienaam weer verdween.

Provincie belangrijk voor universiteit

De provincie wil nog wel eens het standpunt huldigen dat het formeel geen rol heeft waar het gaat om hoger onderwijs, maar toch er zijn verschillende allianties. Zo was het onderzoeksinstituut Economisch Technologisch Instituut van Noord-Brabant (ETIN) lang verbonden aan de universiteit en neemt de provincie sinds 1999 deel in het aan de universiteit gelieerde Telos. Dat heeft, als uitvloeisel van het ‘Manifest Brabant 2050’, tot doel kennis en praktijk te begeleiden en te evalueren. Op het gebied van gezondheid is de provincie betrokken bij initiatieven als de Brabant Medical School en Tranzo. In het kader van ‘Erfgoed Academie Brabant’ financiert de provincie twee bijzondere leerstoelen: Cultuur in Brabant (Arnoud-Jan Bijsterveld) en Diversiteit in taal en cultuur (Jos Swanenberg). De geschiedenis van Noord-Brabant was de titel van de driedelige geschiedschrijving die in 1997 verscheen onder redactie van hoogleraar Harry van den Eerenbeemt. In de UB bevindt zich verder de Brabant Collectie, een unieke verzameling boeken, tijdschriften, handschriften, prenten, kaarten, kranten en foto's over heden en verleden van de provincie.

JADS

Een opvallend grote bijdrage leverde de provincie aan de komst van de Jheronimus academy of data science in Den Bosch. Samen met de gemeente Den Bosch legt men twintig miljoen euro op tafel. De universiteiten van Eindhoven en Tilburg werken hier dermate nauw samen, dat JADS door een enkeling wordt gezien als het voorteken van één Brabantse universiteit. Die wens is op het provinciehuis vaker te vernemen geweest, zoals bij het echec van de Brabantse medische faculteit eind jaren '60. Tot de band die er tussen provincie en universiteit bestaat kan ook de benoeming worden gerekend van Wim van de Donk, Commissaris van de Koning tussen 2009 en 2020. In dat jaar werd hij benoemd tot rector magnificus en voorzitter van het College van Bestuur van de universiteit.