Bestuurders in academische kringen

‘Dalende’ soevereiniteit

Tilburg University heeft, zoals de diverse portrettenseries op de universiteit laten zien, een flinke stoet bestuurders voorbij zien komen. Een universiteitsbestuurder heeft het niet gemakkelijk. Dat heeft te maken met de aard van de organisatie. In de ministeriële organisatie is sprake van wat de 16e-eeuwse Franse denker Jean Bodin een ‘dalende’ soevereiniteit noemde; het gezag van de minister daalt als het ware neer over de verschillende lagen van de organisatie. In de universitaire organisatie is sprake van het tegenovergestelde.

Administrators

De soevereiniteit ontspringt ‘op de werkvloer’, bij de leerstoelhouders. Daar vindt de wetenschapsbeoefening plaats, daar wordt onderzoek en onderwijs ontwikkeld en uitgevoerd, daar komen de ideeën vandaan, daar worden netwerken met collega’s in de discipline in binnen- en buitenland ontwikkeld en daar wordt de universiteit gemaakt. Bestuurders zijn afgeleiden van deze basis en daarmee niet te benijden. In de VS worden ze op universiteiten dan ook wat smalend administrators genoemd.

Macht en prestige

Volgens organisatie-onderzoeker Robert Birnbaum kan de universiteit alleen begrepen worden aan de hand van vier modellen, die tegelijkertijd aan de orde zijn: het collegiale model (gelijken - namelijk leerstoelhouders - vormen tezamen de universiteit), het politieke model (het gevecht over vooral het geld, vaak weer verbonden met status en prestige), het anarchistische model (waarin niemand zich laat leiden door hiërarchie) maar ook het bureaucratische model (denk aan de onderwijsorganisatie). Voor bestuurders is het verleidelijk om vooral het politieke en bureaucratische model te laten prevaleren; daaraan ontlenen ze immers hun macht en prestige. Dat levert echter nooit de beste bestuurders op, want dat zijn juist diegenen die de balans weten te bewaken tussen de vier modellen die staan voor vier krachten in de universiteit.

Spraakmakende bestuurders

Tilburg University heeft een aantal spraakmakende bestuurders opgeleverd, in verschillende opzichten. De eerste vrouwelijke collegevoorzitter Yvonne van Rooy was rond de eeuwwisseling de wervelwind die de universiteit opstuwde in de vaart der volkeren, met aan haar zijde rector magnificus Frank van der Duyn Schouten, bekwaam, rustig en niet gespeend van humor. De eerste vrouwelijke decaan was Corien Prins, bij de faculteit Rechten. Zij werd daarna voorzitter van de WRR, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Minstens zo spraakmakend waren de voormalig decanen Diederik Stapel (zie: Wetenschappelijke integriteit) en Arie de Ruyter (zie: Promoties).